Nga Ramadan Psmaçiu

Viktor Cirkën e kisha pasur shok në fakultet. Madjé, patëm fjetur edhe në një dhomë. Vërtet atje ishim trembëdhjetë vetë, por krevati im dhe i atij, ama, qenë pranë njëri-tjetrit.

Ishte vetëm një vit nën mua me moshë Viktor Cirka, po nga trupi shumë më i imët. Sidomos, kur erdhi séfte në shkollën e lartë, dukej mu si ndonjë spurdhjak. Shto që kishte edhe një kokë të vogël rrumbullake! Binte në sy së largu që vinte nga fshati e që s’e kishte shkelur shpesh qytetin. Me valixhe dërrase e çorape leshi dhe në fytyrë tepër i djersitur e i kuq. I druajtur e përgjithësisht i heshtur. I padjallëzuar.

Nuk guxonte të merrte pjesë në bisedat tona, veç na ndiqte gojëhapur, sa njërin-tjetrin, dhe qeshte pa zë për hiç gjë, duke zbuluar ata dy dhëmbët e sipërm kataroshë, të verdhë si edhe gjithë të tjerët.

E ndjeva menjëherë se kishte nevojë patjetër ai për dikë që ta mbante afër, veçanërisht në fillim, sa t’i çeleshin sytë, e që të mos bëhej preh i disa lloj tipave, që s’rronin dot pa vënë dikë në lojë. Ndaj e mora nën mbrojtje pa më thënë kush. E nisa me shokët e dhomës: “Ai që trazon

Viktorin, më ka trazuar mua! Ta dini!” Dhe kaq mjaftoi. Askush s’pati guxim të më përgjigjej. Jo se isha sherrxhi, apo nga ata që shkak duan të të tregojnë forcën, por sepse dija mirë t’i dëfteja vendin atij që më ngrifej e më binte më qafë. Vendlindja ime, Berati, qytet i vjetër e i zhurmshëm, lumi i rrëmbyeshëm ku kërcenim me kokë nga shkëmbi që pesë-gjashtë vjeç, pazari me rrëmujat e tij, fusha me kum ku losnim me top lecke, ullishtat e Biftës nga bridhnim këmbëzbathur dhe vrisnim zogj e mëllenja me llastiqe, kinemaja ku hynim duke u shtyrë me gjysma biletash të ngjitura me brumë, biçikletat me qira që na i bënin gjunjët gjak, kacafytjet e egra me njëri-tjetrin për mustaqet e Çelos, të gjitha këto na kishin rrahur me vaj e me uthull, duke formuar tek ne karaktere të atilla, që s’na e hante qeni shkopin.

Si kaluan ndonja dy javë, e mora Viktor Cirkën për një shëtitje një pasdite dhe i tregova se kisha kuptuar që ishte djalë i mirë, i pastër e i sinqertë.

– Shkurt muhabeti, – i thashë, – unë dua të bëhem shok me ty! Ti do të bëhesh shok me mua?

– Shumë! – ma ktheu dhe qeshi. I dhashë dorën dhe shtova se tani, do të m’i dëgjonte ca fjalë, se për të mirën e tij i kisha.

– Anët e flokëve të mos i qethësh më me makinë gjer në çaçkë, se të duket koka si lakër!

– Mirë! – më tha dhe qeshi.

– Je i rritur tani, s’je më fëmijë, je student. Pas katër vjetësh do të të thërresin bota profesor. Prandaj do t’i mbash pak më të gjatë flokët dhe anëve – të shkurtuara vetëm me gërshërë! Mirë?

– Mirë, o, po qysh!

– Dhe këta dy kataroshët që ke, do të vemi te dentisti t’i shkulim. Vete të jetë studenti me kataroshë?

– Jo, nuk vete.

– Ashtu, të lumtë! – Pastaj e porosita që dhëmbët t’i lante çdo mëngjes dhe darkë me furçë e kolinoz, që t’i zbardheshin. – Edhe këmishën mos e fut nën brekë, se të del llastiku i brekëve mbi pantallona! Jo vetëm këmisha, po edhe kanotierja, vihen mbi brekët, merr vesh?

– Marr! – tha dhe qeshi.

– E, ja, kaq janë, de, s’ka të tjera, se sa për këpucët, të kam vënë re, je merakli vetë, copën e kadifes në xhep e mban ngahera. Veç, hiqi, aman, çorapet e leshta, sidomos tani që është ende nxehtë, mbaj të pambukta! Në Tiranë jemi, s’na mbyti dëbora! Këtu edhe në dimër s’duhen gjë ato!

– Mirë! – më tha dhe prapë qeshi. Ai njeri sikur vetëm të qeshte dinte!

Jo veç këto, po sa e sa kujtime të tjera solla ndër mend në çast, kur e takova Viktorin në Korçë, pas tre vjetësh si kishim mbaruar studimet. Kisha shkuar atje me shërbim nga gazeta, bashkë me dy shokë të tjerë. Më kishte marrë malli fort për shejtanin. Dhe si të mos më merrte! Në fakultet ai ishte kudo pas meje. Po edhe kishe qejf më pas të thoshje se qe shoku yt. Erdhi e ndryshoi që… Iu mbush fytyra, faqet iu bënë pllucka, pa i jepnin lezet edhe dy-tri baluke mbi ballë! Dhe koka, çudi e madhe, iu rrit për bukuri. Veç edhe të qeshurat e tepërta i preu pak nga pak Viktori. Nisi të sillej më i përmbajtur, më serioz. Vishte edhe kostum të zi, këmishë të bardhë e gravatë me lule. Të ecurën, gjithashtu, e ndryshoi. Jo se ia kërkova unë që të mos i thyente gjunjët e të mos i hidhte hapat aq të gjatë, por, si i zgjuar që ish, mjaft gjëra i korrigjonte pa u shtyrë. Plot xheste që i pëlqenin, të miat e të të tjerëve, i bëri shpejt të vetat. Për “jo!” nuk ia bënte më “cuq, cuq!”  dhe përshëndetjet i shoqëronte me një ulje të lehtë të kokës përpara. Kur ndahej, tërhiqej dy çapa pas, çonte krahun lart dhe, duke e lëvizur pëllëmbën majtas-djathtas, të thoshte ëmbël “çiao!”, ndonëse këtë fjalë s’e kishte prej meje. Ja, kështu, ç’t’ju them! Shkonte në të gjitha leksionet. Dhe në provime merrte nota të mira. Pa na u bë edhe sekretar i rinisë në kurs. U caktua edhe nga dekanati të mbante mungesat tona në një regjistër të posaçëm. Dhe e kryente me rregull këtë punë. Veç me mua e shkelte, se s’i bënte dora të ma shënonte mungesën.

Pra, tre vjet pasi ishim ndarë, m’u shfaq në Korçë, në një rrugë qorre, si të kishte mbirë nga dheu. Pah, sa ishte trashur! Si në bel, si në qafë! Dhe përsëri me kostum, po tashmë ngjyrë blu e nga stof i shtrenjtë. Këpucët – nga ato me porosi e me dopjo shollë. Po edhe gravatën s’e kish më sido-kudo, por të jashtme e me pamjen e një gjahtari që gjuante rosa të egra me çifte, mbi varkë, diku në një kënetë. Nën sqetull mbante një çantë zyrtarësh me zinxhir e prej lëkure të mirë. Dhe, si për të më ardhur keq mua, ishte kthyer prapë te çorapet e leshit. M’u duk si njeri krejt tjetër dhe më i madh se unë nga vjeçët. Veç të kuqtë e fytyrës dhe të qafës i kishin mbetur nga të tijat, si edhe djersa.

– Po ku je, more Tore! Ma ke bërë syrin bakër! – i thashë i gëzuar dhe e shtrëngova fort në gjoks. Duke buzëqeshur paksa, ai u lirua si me marifet prej krahëve të mi dhe më hodhi një vështrim nga koka te këmbët. Isha veshur me një këmishë lino, se ishte fillim gushti, me një palë pantallona kadife të zeza, nga ajo me vija të holla, e me këpucë nga të fabrikës së Tiranës.

– Si je me shëndet? Nga shtëpia si i ke?

– Mirë, mirë jemi, po ju?

– Me punë si ia çon?

– Ja, mo, shoku… si t’ia çojmë, si në provincë  – m’u përgjigj i pakënaqur. – Ju andej nga Tirana, – shtoi përsëri duke m’i bredhur sytë nga koka te këmbët, – si jeni, si ia çoni nga Tirana?

E para gjë që pikasa ishte se po më fliste me “ju”, i distancuar disi nga ajo shoqëri e afërt që kishim pasur në aq vjet. Po edhe si i ngrefur m’u duk. Megjithatë, u përmbajta.

– Hajde, more, lëri ato, “ju”-të, e ç’na ngatërron me Tiranën! – ia ktheva me të qeshur. – Jemi shokë të vjetër, apo s’jemi!?

Por ai njësoj e hodhi vallen. Më tregoi një grua të thyer thatanike, që kishte në krah, dhe përsëri:

– Ju prezantoj nënën time!

– Si, mor, nënën tënde!

Ishte me një shami të zezë lidhur leshrat e ëma, me triko leshi të zezë, çorape leshi të zeza dhe me këpucë gjysma burrash të zeza. Dukej, ishte një veshje sipas zakonit të fshatit. U përqafova edhe me atë ngrohtë, i tregova se Viktorin e kisha pasur në shkollë si vëlla dhe se po gëzohesha shumë që po takoheshim.

– Më rrofsh, mor bir, më rrofsh! E ke nënockën, babakën e ke?

– I kam, i kam, të dy i kam.

– Po ç’punë bën?

– Në një gazetë, në Tiranë, punoj.

– Mua më kanë thënë që jeni mësues në 8-vjeçaren e Mëzezit. Nuk di se kush…

– E, jo, nuk jam atje, e as kam qenë ndonjëherë! – e ndërpreva Viktorin.

– Pa shiko, pa shiko, sa mirë! – kërceu nëna e tij. – Kurse neve Torka na mbeti në fshat. E kanë vënë direktor në xhimnaz, po sa para bën! Na e donte shpirti ta ngrinin një çikë më lart, ta binin të paktën këtu ndë Korçë, t’i hapej një derkë në qytet shtëpisë sonë. Dhe Torkën ta kisha ca më rehat, se e dua shumë, e kam më të voglin, lezetin e pleqërisë, pas tre djemve e dy keçeve, dhe me shkollë, jo llafe! Dhiamant, de, kaluar dhiamantit!

Viktori e tërhoqi nga krahu që mbante trastën.

– Më ler ti, do t’ia them të gjitha, se s’kam ku ta gjej më! – e shtyu ajo dhe u kthye prapë nga unë: – Apo s’është në moshë për martesë, mor djalë! Apo s’është edhe i dukur si floriri, që ma ruajtë Zoti! Ku gjen çupë në këmbëkuqet e fshatit për Torkën tim! Të zinte dot Korçën me punë ky, do t’ia ngulte syçkën edhe ndonjë korçarkeje kasaballeshkë, e di unë, dhe hallall pastaj!

I biri përsëri e tërhoqi nga mënga.

– Ç’llafos, moj nënë! – i tha, veç këtë herë pak si nervoz.

– Si ç’llafos, mo! Është i gazetës ky dhe ti e paske si të ta ketë pjellë jote ëmë! E ka në dorë t’u thotë dy fjalë për ty këtyre të komitetit këtu! Apo s’i ecën! Fët – fët! Me gazetën duan ta kenë mirë të gjithë, mbamë vesh mua! Se gazeta të hipën në majë të telit, të bën të kërcesh si prifti nga belaja. E harrove Kiçon e Frosës, Torkë!?  Bridhte pazarit me viturë e me hundën në direk të mullarit, tani bredh me gjysmë opinge! Nga gazeta, de, që ia nxori lakrat në shesh!

Pastaj e ëma e Viktor Cirkës sikur u kujtua për diçka.

– Po qysh harrova, që më ngrëntë mortja, qysh harrova të të them që të na viç një darkë nga shtëpia! Të na viç, dëgjon, se këtu afër jemi, një vrap pele! Të na viç se s’bën! Më ke si nënockën tënde! Nuk është zor fare për të ardhur te ne! Me otobuz vjen, sa të hapç e të mbyllç sytë! Gjer në shtatë të darkës tutje-tëhu e ke otobuzin! Palé që vjen Torka të merr! Hë, mo, Torkë, t’u bëfsha!

– Vij, s’e kam për gjë!

U thashë se i falënderoja shumë për ftesën dhe se kisha vërtet qejf të njihja edhe babanë e Viktorit, të shihja edhe shtëpinë ku jetonte shoku im, shkollën ku punonte e plot gjëra, por më pengonte puna. Veç kësaj, isha edhe me dy të tjerë.

– Eh, mor bir i nënockës, ne kemi shtëpi të madhe e vend sa për dhjetë, por duam të jemi vetëm me ty këtë radhë, të të hapim barkun, dhe ju, si shokë e vëllezër, të çmalleni me duf.

– Ashtu është! – shtoi Viktori. – Ju presim!

– Prapë me “ju” më flet ti, Tore!

– E, mo, se gojë është! – Ai qeshi. Dhe ajo e qeshur, e njëjtë për çudi, me atë të kohës kur ishim studentë, më zgjoi mallin e hershëm. I rraha shpatullat dhe thashë:

– Mbaroi! Do të vij! Nesër pasdite, më gjashtë, te “Panda”!

– Mirë, te “Panda”, më gjashtë! – i vuri kapak ai, përveshi mëngën dhe vështroi orën, si të desh ta fiksonte. Bëri dy hapa pas, ngriti krahun dhe më tundi dorën, por pa thënë “çiao!” si dikur. Duket, kjo hynte në krasitjet e mëpasshme të sjelljeve e xhesteve. Kurse e ëma bëri ndryshe. Ajo m’u afrua, më puthi të dyja faqet dhe pëshpëriti e përmalluar:

– Kështu, të keqen! Të presim dhe të ma keç gjithnjë si vëlla Torkën, të mos ma nxjerrç kurrë as nga mendja e as nga zemra!

U ndamë. Por s’ishte ndonjë ndarje kushedi çë! Ndaj munguan ndjenjat, se jo larg, po të nesërmen, do të shiheshim rishtas. Pa do të kalonim së bashku një natë të tërë, me aq e aq kujtime për vete dhe për shokët. Nëna e Tores, sidomos, që e paskësh gojën brisk, isha i sigurt se do të më kënaqte e do të më bënte të qeshja e të çlodhesha. Vetëm fjalët e nënave, sido që kanë qenë, unë s’i kam çmuar kurrë si të tepërta dhe asnjë nënë në botë s’e kam quajtur fjalëshumë.

Sa herë na ndodhte të shkonim me shërbim të tre bashkë, unë dhe Jani e kishim bërë si rregull që t’ia dorëzonim paret e dietave Canit. Atij i jepej fort për t’i ekonomisur. Na zgjidhte restorante të thjeshta e të lira skutave, veç me gatime të shijshme dhe na vinte kufi për shpenzime të tepërta. Në shumë raste na thoshte: “Sot për drekë s’ka të parë, vetëm të dytë!”, ose “Makaronat sonte në darkë do t’i hamë pa kos! Po na firoset buxheti! S’dua të dalim me këpucë të kuqe!”, ose buzëqeshte dhe shtonte: “Po ju jap një lajm të mirë! Nesër darkën e kemi në bar-lulishte, me birra, mëlçiçka, çyreçka…” Dhe ne i bënim qejfin: “O po ti je i madh!” Dhe vërtet ishte, se pa atë harxhonim edhe nga rroga e s’kënaqeshim, kurse Cani, ditën që ktheheshim na befasonte edhe me ndonjë dhuratë, si stilolaps e bllok, kanotiere a shami dore… “Hajt, se me paret tuaja i bleva, me ato që tepruan, ç’më falënderoni!” – na thoshte.

Kur u tregova se të nesërmen mbrëma do të isha mik në fshat, Jani u ngut dhe më pyeti se kur do të kthehesha.

– Për drekë më keni prapë këtu! – iu përgjigja.

Atëherë ai vuri buzën në gaz dhe i tha Canit:

– Dolën dy shishe birrë me shishqebap për ne!

– Po, po! – ia ktheu ky serioz.

Isha te “Panda” qysh më gjashtë pa dhjetë. Pse ta bëja të priste Toren, po të vinte më herët! Kisha bërë banjë, qeshë rruar e ndërruar. I veshur me një këmishë tjetër të bukur me kuadrate, të larë dhe hekurosur, ashtu si edhe pantallonat. Këpucët më vetëtinin. Jani nguli këmbë të më jepte orën e tij, por nuk pranova. “S’dua të dukem! – i thashë. – Pse s’kam orë, s’është turp!” Kurse Cani, si më i pjekur e që i dinte zakonet, më bleu një pako llokume për plakën e Tores nga arka e përbashkët, se po ia shkelja shtëpinë për herë të parë dhe s’bënte të shkoja duarthatë.

Kur ora vajti plot gjashtë, seç më hipi një padurim. Doja që Torja të shfaqej para meje sa më shpejt. Përpiqesha ta përfytyroja të burrëruar siç ish dhe s’mundesha. Më rrinte në sy ai i dikurshmi, studenti. Do ta përqafoja përsëri që të çmallesha tamam, se s’isha çmallur! Do ta ngacmoja e do të më ngacmonte. Do të qeshja me të e ai do të qeshte me mua. E mbase edhe ato çaste do të mbeteshin të paharruara në jetën tonë, si aq e aq të mëparëshme! Do t’i bëja njëqind pyetje qysh rrugës: “Të kujtohet ajo, të kujtohet kjo? Eh, mor Tore, Tore!”. “Po ajo mbrëmja e vallëzimit kur e morën fuqinë damat, e kur të erdhi ajo kallafaja nga Vlora, Zenepja, e të ftoi për të kërcyer, të kujtohet? Ti u bëre spec i kuq dhe i the nuk di, me gjysmë zëri. Po ajo s’t’u shqit, të tërhoqi nga dora si një copëz letër. Po edhe ti, ama, e sakatove të shkretën, duke u hedhur pupthi sa në njërën këmbë në tjetrën, sikur shtypje rrush! Eh, mor Tore, Tore! Po ajo natë në sallën e studimit, kur po përgatiteshim për provimin e letërsisë perëndimore, kur t’u afrua Loni dhe të gënjeu me limontos, të kujtohet? Ti e dije sheqer, e hodhe gjithë grushtin në gojë dhe të dolën sytë naaa! E, të kujtohet? Kur m’u qep edhe mua ai, e gjeti si breshka te nallbani. Se ia vesha me pëllëmbë . Nxora inatin tënd. Po që tërë vitin e parë harxhove paratë e dynjasë duke shkuar në banjat popullore, se të vinte turp të laheshe në disk tok me ne të tjerët në konvikt, të kujtohet? Eh, mor Tore, Tore!” Po edhe Torja s’do të rrinte pa më ngacmuar. “Kur ishe boksier i “Studentit”, e kur po bënit gara stërvitore te palestra në xhaminë pranë Dervish-Hatixhesë, të kujtohet qysh u tërbove dhe ia ngule dhëmbët në brinjë atij ushtarit të “Partizanit”? Po s’i pate faj ti, se nuk e mbajti fjalën, që të mos e qëllonit në fytyrë njëri-tjetrin dhe ta futi me grusht mbi buzë!” “Jo, more! Edhe këtë e mban mend!? Ha-ha-ha!” “Po kur e dhe provimin e Historisë së kohës së lashtë me librin e klasës së pestë të 7-vjeçares?” “Edhe këtë s’e paske harruar!?” “Po kur atij grykësit, Agim Menit, atë ditë që s’po të ndahej, se donte që ta qerasje me ashure, të kujtohet si ia punove? Mirë, i the, por ama të hash njëzet tasa! Po s’i hëngre dot, do t’i paguash vetë! Tek tasi i shtatëmbëdhjetë nxori zorrët ai në mes të pastiçerisë “Peza”. “Obobo, ditke edhe tasat që hëngri!” “Po isha aty, mo, aty me ty!”

I përhumbur krejt në këto kujtime, u përplasa me njërin, tek shëtisja në pritje lart-poshtë.

– Më fal, – i thashë, – shikon mendja, s’shikon syri!

– E, mo, s’u bë gjë! – ma ktheu. – Se mos jam vezë e u theva!

Qenkësh njeri i mirë!

– Të lutem, mos ke orë?

– Te hotel “Morava” e lashë shtatë pa pesë! – m’u përgjigj. – Shto edhe ndonja dhjetë – pesëmbëdhjetë minuta dhe…

– Ouuu! – thirra dhe kërceva përpjetë. Kërkova në kokë njëqind arsye për të shfajësuar Toren për vonesën dhe prita përsëri. Por… shkoi shtatë e gjysmë, shkoi tetë pa një çerek… Prapë kërkoja në kokë arsye për vonesën e Tores. Pas ca u shkunda. “Edhe një derr, – i thashë vetes, – s’do të kishte durim të priste më shumë! Nuk e kupton se kjo s’është vonesë!? Ai s’do të vijë dhe pikë! Bëje mendjen top dhe ik tani!” Po ku të ikja? Ku të përplasesha? Te shokët? Kurrën e kurrës! S’kisha fytyrë t’u dilja përpara. Ndryshe, duhej të kuptonin që s’paskësha qenë kurrkushi në fakultet, gjersa një shok i kursit më tallte kësisoj! “Pa dale! – kundërshtova veten në çast. – Ku e di ti, nga je i bindur, se të ka tallur shoku? Të thotë mendja se arrin Torja gjer këtu? E pamundur! Pra, diç ka në këtë mes! Mund të ketë thyer këmbën, fjala vjen. Atëherë, pse nuk dërgoi njërin nga vëllezërit? Po si do të më njihte një tjetër, që s’më ka parë kurrë? Ta dërgonte tok me të ëmën! Ashtu? Tok me të ëmën? Po sikur të kenë pësuar në shtëpi, larg qoftë, ndonjë fatkeqësi?” Ç’të bëja? E, ja, kjo ishte çështja! Të gjeja rrugëdalje! Pas pak m’u duk se qëllova në shenjë. “Verë është, natë e gjatë dhe e freskët është, pse të mos nisem vetë për te ai? Shumë-shumë, për një orë, a një orë e ca, arrij. Dhe atje i shkoqis të gjitha. Në është që s’më ka dhënë rëndësi Viktor Cirka, do të di t’ia them dy fjalë, se goja veç për bukë s’është, dhe do të jem i larë, e jo kështu me duart në të ndenjurat. Dhe atij do t’i mbetet në derë, jo mua, atij! Por, në është penguar vërtet nga ndonjë shkak i fortë i papritur dhe po vuan duke u torturuar nga mendimi se po kujtoj që më la në rrenë, atëherë do ta qetësoj dhe merr fund kjo punë! Hajt, e mbarë qoftë!” U nisa. Dhe sa mirë bëra! Ku gdhihej tërë ajo natë me aq ngacmime e shqetësime!

Kishte hënë dhe udha dukej qartë. Ishte një udhë makinash me kanale plot barishte anëve, ku guhatnin bretkosa e bulktha, por jo e asfaltuar. Me pluhur e guriçka, veç me taban të fortë. E rrahur, duket, dhe e ngjeshur mirë prej kamionëve të rëndë që venin e vinin me ngarkesë nga miniera e qymyrgurit. Po pse, për dreq, kur më duheshin mua, asnjë prej tyre s’shihej!? Hidhja ca hapa të çuditshëm, herë të gjatë e të shpejtë, herë të shkurtër e të ngathët. Mendimet që më zienin pareshtur për atë që më kishte ndodhur, të mira ose të këqija, kishin nën urdhëra edhe ritmin e ecjes. Mendimet dhe shpirti, i qetë ose i vrarë. Në kokën time gjallonte, sa vinte e më fort, një trazirë, një kacafytje, një ngatërresë, një përzierje e çuditshme. Drita sulmonte me shtiza errësirën. Dhe kjo, mu si ndonjë shtrigë gojëshpellë e kockanjare, zgjaste krahët si shkopinj e i mbulonte dritës fytyrën e bukur me ca fasha të zeza pis. Dikur ngërtheheshin të dyja bashkë dhe rridhte përzierja pa emër dhe e trishtuar. Në kokën time përzihej mushti i ëmbël i rrushit me uthullën e thartë, kripa me sheqerin. Në kokën time mishi me bamje servirej në sherbet, cironkat e skuqura – kredhur në tasa me krem karamele… Dhe unë provoja marramendje e turbullim dhe shijet më të poshtra, më të ndyra e më të pështira. Këtu më vinte për të vjellë. Atje sikur çlirohesha përsëri dhe mbushesha rishtas me frymë. E sikur Torja i përplaste kryet mbi gjoksin tim me sy të përlotur. “Të më falësh, bre, të më falësh, – sikur më thoshte, – se nuk desha, besomë!” Po kur unë përpiqesha ta qetësoja, ai hop, shkëputej prej meje, ia plaste një të qeshure që më përqethte, përsëri duke zbuluar ata dhëmbët e sipërm kataroshë, që kishte pasur, dhe ngjitej në ca shkallë të larta – të larta, e prej andej, sërishmi duke u shqyer në ato të qeshura të xhamta që më sillnin vërdallë, çonte krahun, lëvizte pëllëmbën e dorës majtas-djathtas dhe nuk më përshëndeste, por më ulërinte: “Çiao, amico, çiao!” Ai i flakte këto fjalë drejt meje si të ishin copëra baltërash. Pastaj, Zot, o Zot, prapë shterpej dhe më afrohej sylagur.

Ec e ec, dallova në të djathtë të rrugës një varrezë. Nën dritën e hënës vetëtinte aty-këtu mermeri i disa qivurëve, madjé edhe disa buste e statuja. Shpërndarë midis tyre shquheshin varre të vjetër të lëna në harresë, me gjëmbaçë e ferrishte përreth… Ndjeva një farë drithërime. I vetëm natën, mes asaj heshtjeje, dhe aq pranë të vdekurve! Po pse të drithërohesha prej atyre të ngratëve? Ata rrinin urtë atje tek qenë. As trazonin e as turbullonin, as tallnin kënd e as gënjenin, as qeshnin, po dhe as qanin. S’dinin të vrisnin shpirtra, se ishin vetë shpirtvrarë. Me këto në mendje, i lashë varrezat pas, shumë pas. Kur, më ra në vesh një utrimë nga prapa. Ishte e një motoçiklete. Ktheva kokën. Shigjeta e dritës së fenerit të saj më mori sytë. Sapo m’u afrua, ndaloi sakaq.

– Ku shkon? – më pyeti një zë burri. Dhe si iu përgjigja, shtoi: – Hajde, hip!

Rrugës shkëmbyem pak fjalë. I tregova se kisha ardhur nga Tirana në Korçë dhe po shkoja te një shok që kisha pasur në fakultet.

– Te cili?

– Te Viktor Cirka!

– A,a!

– E njeh?

– Qysh jo! Nga një fshat jemi. Çunin e xha Kickës të mos njoh!

– Mos je gjë agronom?

Qeshi.

– Dallohen agronomët nga motorët. Ma thonë emrin Sotir, por Tirkë më ka mbetur qysh kur isha i vogël.

– Ta gëzosh!

– Falemnderit! Po ty si të quajnë?

– Astrit!

– E gëzofsh dhe ti! Mos të thërresin për shkurt Titkë?

– Jo, jo! – qesha unë.

– S’e përkëdhelni shumë njëri-tjetrin ju andej, e keni dashurinë përbrenda!

– Në Tiranë e ke bërë shkollën? – e pyeta Tirkën.

– Jo, në Bullgari.

– Ia kalon mirë me punë?

– Kalohet keq në fshatin tënd?

Motori utrinte, por jo dhe aq fort. Tirka ia kishte ulur gazin.

– Sa të ketë vajtur ora?

– Çfaaaarë?

– Ora, ora!

– Hë, hë! Herët është, rrotull nëntës. Po mos e vrit mendjen! Për mikun s’ka orë! Edhe mesi i natës është si mesi i ditës. Ç’bëhesh merak! Dëgjove?

– Dëgjova!

– Për dhjetë minuta të çoj te porta e Torkës. Po më përpara do të tregoj portën time. S’do të ishte keq ta kalonim tek unë sonte, me rastin që u poqëm séfte! Miqtë, dhe sidomos ata të largëtit, janë nderim i madh dhe bereqet për të zotin e shtëpisë, gëzojnë edhe gurët e mureve, forcojnë truallin dhe themelet, themi ne këndej. Po edhe ju andej kështu thoni, e di, shqiptarë jemi, de! Të gjithë njësoj! E, ç’thua? Tek unë sonte, hë?

– Jo, jo! Falemnderit!

– Hë, mo, se nuk i mbetet hatri fort atij profesorit! Aty e ke, e gjen dhe nesër!

Heshta.

– Edhe ti, Titkë, profesor  je?

– Eeee, mirë! – iu përgjigja duke qeshur.

– Po a nuk e ke mbaruar fakultetin tok me Torkë Cirkën?

– E pastaj, çë? – Prapë qesha. Po edhe ai qeshi, duke tundur kokën.

Diç dyshova, por nuk i dhashë të kuptonte. Vazhduam për një kohë pa folur. Hymë pas ca në fshat. Dikur Tirka u ndal te një shtëpi në të majtë. Goxha shtëpi, me tulla të kuqe e me verandë, me një kopsht të punuar përpara e të rrethuar me kangjella.

– Ja, kjo është kasollja ime! E ke dëgjuar atë këngën “Moj kasolle, ku na mblodhe!”? Eja, t’ia themi sonte!

Vura buzën në gaz.

– Hë, bre, mos ma prish! E kam me zemër!

– Dhe unë dua shumë, po s’mundem! Herë tjetër me gjithë qejf!

Ai e ndezi prapë motorin dhe e ktheu te një rrugicë djathtas. Dolëm shpejt te një shesh i madh me bar. Në fund të sheshit – një man. Përmes degëve të manit mezi sa shquhej një godinë dykatëshe me mur guri.

– Ajo është shtëpia e Torkës! – më tregoi. – Portën dhe dritaret i ka nga ana e pasme. Andej ka edhe kopshtin, oborrin.

Zbritëm ndonja dhjetë – pesëmbëdhjetë metra më tej. Tirka i bëri vend motorit pas një xhipsi dhe u përkul të shihte targën.

– Po ky është gazi i shokut Rakip, bre, i nënkryetarit të komitetit ekzekutiv të rrethit! – më tha. – Qenka mik te Cirkajt!

U preva, po edhe u drodha i tëri. “Paska mik më të mirë e më të madh se unë Viktori sonte! – mendova. – Prandaj s’erdhi!”

– Ja, pa dëgjo! Ia kanë marrë këngës atje brenda, apo më bëjnë veshët?

– Po, po, këngës ia kanë marrë!

– E di ç’ke? Eja ikim! E gdhijmë në shtëpinë tonë këtë natë dhe bëjmë rehat! Ç’përzihesh me Rakipin! E pi rakinë ters ai dreq, të pjerdh muhabetin!

Mua më rrihte mendja gjetkë. Diçka duhej bërë dhe shpejt, diçka që të më lante, që të mos mbetesha i fyer, po çfarë pikërisht? I thashë Tirkës i vendosur:

– Mori fund! Tek ti do të vij, por, po deshe, pritmë pak, fare pak, sa t’i bëj një zë Viktorit!

– Të pres, o, po qysh! Sa të duash! Eja të të dëftej portën, e mua pas më ke!

Trokita. Trokita prapë.

– Ja, ja, tani! – m’u përgjigjën. Ishte zëri i plakës. Aty për aty, dëgjova zhurmën e lëpjetkave të saj, tek afrohej. Ndaloi prapa portës dhe pyeti:

– Cili je, mo?

– Një jabanxhi jam, një jabanxhi!

Ajo s’u ndje.

– More djemka, – thirri pas ca, kthyer nga oborri, – pa ejani këtu! Se kush është e s’e marr vesh ç’thotë!

Hapa të rëndë trimash u afruan me nxitim. E nësa porta u hap, nën dritën e fenerit që mbante njëri prej tyre në dorë, pashë faqe meje dy burra me xhaketa kadife e pantallona doku ngjyrë mjalti.

– Hë. byrazer! – foli i pari ai më i shkurtri e më rrumbullaku. – Demek: – “Ç’kërkon?”

– Mirëmbrëma! – i thashë. – Si jeni?

Plaka rrëshqiti nga pas tyre, i largoi anëve e m’u vu përballë. Ngriti dorën si strehë mbi vetulla dhe përsëri më pyeti:

– Cili je ti, mo!?

Fytyra tani më dallohej mirë, se mbi mua binte e fortë edhe drita e zjarrit në oborr, tek dridhnin një mish në hell.

– E di që nuk më njeh, moj nënockë, – iu përgjigja plakës, – si do të më njohësh, kur vetëm një herë më ke parë!

Asaj sikur iu derdh uji i valë mbi këmbët.

– Uh, uh! – ia bëri. – Po ti qenke shoku i Torkës, mo! Urdhëro, brenda, urdhëro!

S’lëviza vendit. Nga jashtë pragut ia ktheva:

– E kishim lënë, ti e di, të vinte e të më merrte Viktori më gjashtë pasdite te “Panda”. Por ai s’erdhi, erdha unë! Këtë pako llokume e kisha blerë për ty! – vazhdova duke ia zgjatur. Ajo e mori me duar të dridhura, e s’po dinte ç’të thosh.

– Janë djemkat e mi këta! Hë, mo, djemka, lëvizni! Ç’më rrini si hunj!

– Vemi lart! – e hapi gojën më në fund ai rumbullaku.

– Jo, ju falemnderit! Nuk erdha të rri. Vetëm Viktorin desha pak!

– Ç’është kjo! – u turbullua plaka.

– Vetëm Viktorin! – përsërita.

Dikush e paskësh lajmëruar atë, sapo kish dëgjuar se në portë është një shok i tij! Ai u afrua me nxitim, se më njohu nga larg. Ishte diçka krejt e pabesueshme për të. Sikur i ra qielli në kokë.

– Mos u shqetëso, – i thashë, – s’kam ardhur të kërkoj këmbë për gjemb e as të ha mish tek ti!

Nuk u vuri vesh fjalëve të mia. Thirri:

– Hyr brenda, mo, ç’pret!

Nënqesha.

– U bëra merak se mos kishit pësuar gjë! – iu përgjigja. – Tani që ju shoh mirë, ju uroj ta keni gjithnjë derën të hapur e me miq! Me miq të fortë, që u merr luga ujë e mund të të çojnë me punë ndë Korçë!

– Dale, mo, të të shpjegohem, se qenke nxehur shumë! – tha Viktori,

– Fshati që duket, or Tore, s’do kallauz! Nëma dorën, se po shkoj!

– Je në vete!? – foli i tronditur, me krahët shtrirë gjysmë përpara.

– Natën e mirë të gjithëve e ju paça shëndosh! – u thashë e u ktheva shpinën.

Eca drejt sheshit. Nga pas dëgjoja ca hapa të plogët, të përhumbur. Përpara më printe Tirka. E arrita.

– Ikim! – i thashë.

– Ikim! – më tha. – Ç’i dhjet! – Dhe ndezi motorin. Kërceva mbi ndenjëse.

U larguam të dy si era, duke lënë pas tymrat e gazrave të motorit që treteshin shpejt, tymrat e gazrave si ré pordhësh mbi shoqërinë me Torkën e Kickës.