VETËM 2 ORË

Mëngjes i akullt. Janar 1991. Holli te hotel “Tirana” është plot. Zhurmë, zëra që zihen. Pranë sportelit disa të rinj kanë rrethuar një politikan të partisë re, shok shkolle i imi. Ai përpiqet t’i qetësojë. Afrohem tek ashensori. Kam për të shoqëruar një gazetar të BBC-së. Mbaj në duar karton me emrin e tij. Daniel. Afrohet një kamerier që ruan me trup, nga njerëzit e shkujdesur, tabakanë me shishe vere të kuqe dhe dy gota kristali. Pranë ashensorit shishja fluturon në dyshemenë e mermertë. Kamerieri i nervozuar mbledh me duar copat e xhamit. Hapen dyert e ashensorit. Anglezi, trupngjeshur me çantë të madhe në sup, hedh sytë tek emri dhe buzëqesh. Bën hapin e parë, të dytin mbi verë. Mundohet të ruaj ekuilibrin, pesha e tërheq poshtë. Shembet mbi çantë.

– Camera, Camera! Bastards! …

Drejtori i ri, demokrat, ka hapur kartelën klinike të një pacienti dhe nuk i beson syve. “I sëmuri” kishte qenë i mbyllur në pavionin e veçantë për disa muaj. Kur studionte të bëhej mjek, kishte ardhur të interesohej për shëndetin e vëllait të një miku. Atëherë, i kishin bërë përshtypje disa të “sëmurë”, që ishin ndryshe nga të tjerët. Ata mbaheshin mbyllur në katin e parë. Njerëz krejt normalë. I shpenguar kishte pyetur.

– Po këta, për çfarë kurohen?- infermierja, një mike e tij, kishte vënë gishtin mbi buzë.

– Sh… ! Janë armiq me vendim gjyqi.

Studenti që ëndërronte t’i shërbente jetës, njeriut, ishte tronditur. Betimi i Hipokratit: për të trajtuar të sëmurët në maksimum, … ishte shembur me themel. Vazhdonte të lexonte emrat e mjekimeve të detyruara antipsikotike me të cilat ishte trajtuar i “sëmuri”. Spitali Psikiatrik i Elbasanit kishte shërbyer si gijotinë e diktaturës për mendjet ndryshe.

– O Perëndi,- thotë drejtori i ri,- por, ai vinte nga një familje komunistësh. Një vëlla e kishte pasur oficer madhor të Neronit. Edhe vetë kishte qenë anëtar partie para se ta arrestonin. Shfleton kartelën.

Danieli zë vend në sediljen e pasme të taksisë. Hap çantën dhe fillon të kontrollojë me imtësi kameran. Lentet. Pasi sigurohet se kanë shpëtuar pa u thyer, vë dorën në supin tim. Unë ulur në vendin e parë.

– Të kërkoj ndjesë për sharjen.

– Unë do të isha mërzitur edhe më shumë.

– Xhirimet që do të bëjmë në spital janë të një rëndësie të veçantë. BBC-ja po përgatit një emision për spitalet-burg. Psikiatritë në vendet ishkomuniste. Nëse do të mundemi të filmojmë vendin ku e kanë mbajtur gazetarin dhe ndonjë mjek, që e ka trajtuar, apo njohur, do të jetë një shërbim i madh që i bejmë të vertetës. Historisë. Të mos përsëritet më, kurrë.

Te porta e spitalit s’na pengojnë të futemi në korridor. Danieli nxjerr kameran, e vendos në sup dhe fillon të filmojë. Ajri i rëndë, që vjen nga dhomat në anën e majtë të korridorit, të merr frymën. Si me komandë, disa të sëmurë të palarë e gjysmë të zhveshur, duke brohoritur, rrethojnë anglezin. Zhurma e krijuar bën që të na afrohet një infermier.

– Përse keni ardhur,- pyet ai dhe shtrëngon dorën me mua.

– Nëse na ndihmon, do të na bësh nder të madh,- i them dhe i bëj shenjë me dorë, që i huaji do të paguajë për shërbimin.

– Unë jam vetëm ruajtës rregulli, por shkoj e lajmëroj mjekun roje.

– Të lutem,- i them,- cili është mjeku?

– Doktor Perihana.

Pas pak vjen bashkë me mjekun. Doktorin e njoh, është elbasanas. Trupshkurtër, me syze optike, skelet të zi, kauçuku dhe flokë të rëna në ballë. Përshëndetemi. Porsa mëson arsyen e ardhjes më drejtohet i alarmuar.

– Po, ik or Xhepë që këndej! Nuk ka pasur këtu pavjon të tillë.

– Gazetari ka informacion të plotë dhe është interesuar për fatin e disa të “sëmurëve” me vendim gjyqi.

Ndërkohë Danieli është afruar dhe filmon bisedën tonë. Kjo e bën mjekun të largohet menjëherë, duke nxituar nëpër korridor dhe të mbyllet në zyrën e tij. Roja, që më parë u tregua i sjellshëm, na detyron të lëmë spitalin. Vemë te hotel “Skampa”. Marrim nga një kafe.

– Edhe këtu si te vendet e tjera. Kam qenë në Bullgari, Rumani … dhe kështu janë sjellur mjekët. Hiqen sikur nuk ka ndodhur gjë. Do të doja shumë të mësoja diçka për trajtimin, që i kanë bërë gazetarit Fadil Kokomani.

– Por, ai është pushkatuar në 1979. Akuza me sa më kujtohet, për gjoja tradhëti të lartë ndaj atdheut.

– Jo tamam ashtu. Ai dhe një koleg i tij kanë akuzuar diktatorin komunist se kishte tradhëtuar idealet e vërteta të Revolucionit të Tetorit, rrugën e Leninit. Marksizëm-Leninizmin.

“Hajde thuaj pastaj që nuk dinë gjë këta”, them me vete.

Në mesinxher më thërret mjeku Kamer Balla. Mik i kohëve të rënda.

– Të uroj për tregimin “Si rëra”. U preka. Më solli të gjallë kartelën e gazetarit Fadil Kokomanit. Të kujton gjë ky emër?

– Po, lexova letrën drejtuar Neronit, ku ndër të tjera shkruante:

“ Ky ‘Olimpi’ ynë e ka mbushur Shqipërinë pëllëmbë e burg, që ua kalojnë edhe atyre të fashizmit…”.

– Atëherë mëso edhe një të vërtetë që mbahet ende fshehur.

– Rreth pushkatimit?

– Jo, rreth gjyqit. 17-18 maj 1979.

– Fjala e tij:

“ Xixëllonjës netëve të bukura të verës i duket sikur ndriçon gjithësinë me dritëzën e saj: në të vërtetë nuk ndrit dot as edhe një fije bari…”.

– Poetike duket kur e lexon sot. Veç, 2 orë para se ta merrnin për ta çuar në gjygj, e kanë kaluar në Elektroshok Temporal, këtu, në Spitalin Psikiatrik te Elbasanit.

Fadil Kokomani