ILIR SHAQIRI, PRISHTINE

JETËDHËNËSJA IME

I

Erdhe një mëngjes tetori, 1939, 

teksa fryma e pa përgjumur

e mosnënshtrimeve shekullore

përditësohej kodrinave të buta të Vitakut

nga siluetat e kudondodhshme hijemëdha

të Omerit të vogël,

tek ngrinte dylbitë andej nga vjen oshtima

s’e kishte do haqe të pambyllura me krajlin. 

Gratë lanin tirq galana në lumë

e plisa të bardhë në krua…,

kohë, kur s’kishte as për hua

qoftë dhe një gjilpërë,

as dhe një patkua…,

por, arat duheshin mbjellë,

arat duheshin korrë

me duart e brishta

të bëra prush e plor.

II

Sa herë shpalosje hidhërimin

në pragun e shtëpisë

në Motin e lig, dhembjen e thellë,

tek përzjarreshin e thyheshin

rrasat e çatisë,

dalzotës – vëllapërmalli

të bëhej ombrellë.

Të merrte për dore arave të gjata,

mëkat të mos lëvroheshin

e të mos mbilleshin bisht-ë-m’bisht

dhe më shumë se motër iu bëre vëlla

në çdo hap krah djathtë, përsosmërisht!

III

Kur mbushe 18, u bëre nuse

për birin e katërt të nënës Nuri,

të quajtën: Drenushë që s’trembet prej fushe,

dorëdjathta e merakut që ndritë një shtëpi!

Pas dy vitesh të plota u bëre nënë

dhe me foshnjën ngryk nga punët s’u tunde,

të ndriste ninulla në buzë rrezehënë,

përderisa tetë djepa i mbushe, i përkunde…

Kur hallet e mëdha të trokisnin në xham,

u thoshe: mirë se vini, shtëpinë plot e kam!

IV

Si krahë dallëndysheje ballit tënd të sheshtë

vetullat harkore ngrysur s’t’i pashë kurrë,

gërshetin e lidhur me flokun e shpeshtë,

qerpikët kallinj si valëzat mbi grurë!

Dua të ju shoh lart, thoshe, në bregun e lirë

atje ku del dielli që e përthanë vesën,

s’dua t’ju gjejë agu në shtrat të pa gdhirë,

puna bënë të sotmen, të përndritur shpresën!

Hipur mbi një kalë më nise për në shkollë,

më the: përtej maleve do mësosh çfarë ka,

kujdes motit të egër, vishu e mos rri hollë,

shëndetin dhe jetën s’ta jep kush hua.

E unë ku ta dija ç’peshë ka malli yt,

andaj ktheva kokën dhe një herë me t’pa,

diçka e panjohur më gulçoi në fyt,

sakaq një lot faqesh m’rrëshqiti e dheut i ra.

V

Fund muajve kur kthehesha nëpër baltë e borë

deri në mëngjes më mbaje pranë vatrës

me kokën mbështetur n’tëndin kraharor

mësoja sesi ecët dhe në teh të shpatës…

Ashtu, këpucë përçapur udhëve të gjata,

kurrë s’do e ktheja kokën nga asgjë që lehë 

në ditët e hirta, dritën vriste nata

dhe kur s’të kisha pranë tek ti gjeja strehë!

Çfarë shihja tej maleve, mirësitë t’i tregoja,

të shtohej buzëqeshja teksa më bëje burrë,

ato që të ngrysnin përpiqesha t’i mbuloja

nga dritëshprehja jote që s’u ngopa kurrë!

Ajo drita jote që ngrihej mbi çdo brengë

qe, bekimi yt shtruar nëpër këngë!

VI

Erdhi fundi i shekullit, kudo xixa stralli

plagë me erë baruti, ditëvdekje mes brigjesh

dhe për fjalën tënde më shkrumbonte malli:

do bësh krejt çfarë duhet, kujdes të mos digjesh?!

Në fushën e vdekjes u gjende papritur,

n’dy anët e bregoreve plisat ranë përdhé,

sakaq një zë foshnje u ngrit në të thërritur…,

ishte fati yt, a lindja jonë e re?

Lumnajë, gra e fëmijë nëpër hone e gropa,

derisa barbaria villte zjarr me topa.

E more në duar dhe e mbështolle fort,

e panjohura nuse dy binjake s’mbante,

e quajte Kaltrinë qiejve të pa mort,

derisa mitraljeri dhe koka foshnjash hante…

Shpalosje hidhërimin në cep të shamisë,

në Motin e tymtë dhembjen e thellë,

me një foshnje ngryk n’prehër të Perëndisë,

dalzotës-ja e vetvetes nën malet ombrellë.

Sa herë hija e trupit binte katër këmbë

tamblatorja “e Zeusit” vinte për tu mjelë,

jetën edhe vdekjen e mbaje ndër dhëmbë,

diçka e pamposhtur të tingëllonte thellë.

Kaltrinë, u bë dheu i lirë siç e deshe

nga burrat e mbjellë, lule në çdo skaj,

zbritën çlirimtarët nëpër udhë e sheshe…,

në sytë e të gjithëve shihje sytë e saj!

Përsëri na mblodhe në shkrumbin e vatrës,

në heshtjen e madhe përreth sofrës boshe

ku ta gjenim fillin nën hijen e çadrës,

tek ti mbanim vesh se çfarë do na thoshe.

Nuk është hera e parë që u rrëzuam përdhé,

por prapë jemi ngritur me sytë nga liria…,

në thelb gjithçka e bukur që ndritë mbi atdhe

ka forcën e djepit, bekim nga shtëpia!

Ati i së tashmes duhet të jetë veç dija,

të lirë e t’pa cenuar mbillni dashuri,

në një botë pandehmash qiejve me shkëndija

ata që harrojnë digjen përsëri.

VII

Në Fushë të Kosovës kur zonja Ollbrajt zbriti,

se ç’bënim me lirinë, pat ardhur t’na shohë,

diçka sillje n’mendje nënë, askush nuk e diti,

tek hyre në rrënoja dhe u ktheve ndërkohë.

Kostumin e nusërisë nga arka e djegur

e nxore e shkunde e bëre palë-palë,

s’ka gjë se flakët diku e paskëshin prekur,

asaj, Zonjës së Qiellit, the, dua me ja falë!

Me erën e shkrumbit mbi pëlhurë të vekut

në emër të nënave që u martirizuan

në shesh të Prishtinës mes djemve t’dyfekut

dy vajza sorkadhe në dorë ia dorëzuan.

Ngryk e mbante zonja, sikur ti Kaltrinën,

teksa ligjëronte flladiste Prishtinën!

Ç’kërkesë ke pasluftës moj nënëlokja ime?

ta shoh Shqipërinë, the, të ndalem në Fushë Krujë,

kam një peng të vjetër për dadën Qerime

të flas pak me të dhe t’i ulëm n’gjunjë.

Kur mbërritëm në Morinë mjegulla i kish ra Drinit,

sakaq një rrudhë t’re ta pashë përmbi vetull:

a vetëm deri këtu është hisja e çlirimit,

kështu, prapë të ndarë do na gjejë ky shekull?

Ja Fusha e Ujëbardhës nënë, frymë e Albulenës

dhe si për çudi sot është 2 shtator…

Ç’merr prej Kështjellës së Krujës deri n’cep të Lezhës

shqip hukaste dheu agun arbëror!

Por, pas vdekjes së Gjergjit gjithçka u bë futë,

rizgjimet dardane…, eh sa zi e mort…,

dhe kur mbet atjehja pa burra e barut,

jetimët nënsqetull këtu i soll dada Shotë.

“Pa më lerë ca kohë birë, të rri me të vetëm”,

t’ia flladis pak ballin me kumtin jehonë…

t’i them së, na e mbolle në asht lirijetën,

ndritshëm dhe lavdishëm në ndërgjegjen tonë!

Në këngët kreshnike kur këndonte baba

Ajkuna arbërore me hënën zemërohej,

xhubleta i qe grisur maleve të larta

7 ditë e 7 net teksa përgjërohej…,

priste që Omeri nga varri t’i zgjohej.

Ç’prej kur labeatët u zunë me furtuna

këndej rron Rozafa me foshnjën në gji,

kurorë përmbi Shkodër, këmishën ia lanë Buna, 

kult bese shenjtëruar përdeg dashuri!

Ecnim në mes malesh ngado aromë deti,

më të thellë sytë e saj sesa të një poeti!

Ja dhe Argjiroja, nënë, yll që nuk u shua…,

tek s’gjente shpëtimin foshnjën ta mëkojë,

kërceu nga kalaja mbi shkëmb u copëtua,

guri mori jetë, qumësht zu të pikojë…

Pas dhjetë ditësh po ktheheshim

përpjetë bregut të Drinit,

në radion e makinës s’mbërrin valë Tirane,

në mjegullën e dendur, në ninëz të syrit

teshtinin tetarët me tuje e nishane. 

Hë…, më thuaj nënëloke, si tu duk Shqipëria?

Shëmbëllen…, më e gjerë në ëndrrat e mia!