Diskutim ne promovimin e librave te rinj ne Ditet e Letersise Shqipe ne Michigan, organizim i Revistes ” Kuvendi”

Te nderuar Dom Ndue Gjergji, Dom Fran Kolaj, te dashur bashkeatdhetar, vellezer e motra,

Ne menyre te vecante nderoj dhe cmoj shume thirrjen e autorit Zoteri Gjon Kacaj, qe une si shkodrane e lindur, duke rrjedhur nga nje familje e vuajtur dhe e persekutuar katolike, dhe si nje intelektuale e gjenerates se re, qe perjetoi, edhe pse nuk pesoi vuatjet dhe dhimbjet e gruas shqiptare nen rregjimin komunist shqiptar, te marr pjese ne paraqitjen e librit po sa te botuar Fal, por mos harro.

Nepermjet te nenes se protagonistit Ndrek Pjetrit, Diles, autori ve ne dukje vuatjet, brengat, klithmat e kalvarit pothuaj gjysmeshekullor te nenave, bashkeshorteve, motrave dhe vajzave te Malsise se mbi Shkodres ne vecanti, dhe gruas shqiptare ne pergjithesi. Citoj autorin: Dila kishte zbrite nga Telume, me nji thes me halle mbi supe, pa u besue as kembeve te veta, me shume vuatje e vorfni, mbas nji burrit te ndershem e plot burrni, tuj kerkue edhe nji strehe per shndetin qe u mungonte, mbasi i ishin qep edhe vdekjet. Po , te nderuar te pranishem: Eh sa mijera te tjera gra shqiptare ishin si nana Dila!

Vuatjet e nenes Dile rrezatojne ne menyre te pamohueshme vuatjet e te gjitha nenave shqiptare, te cilat perjetuan torturat, masakrat, dhe persekutimet komuniste shqiptare, deri atehere te pa njohura ne historine tone.

Duke u bazuar ne literaturen dhe burimet e shumta te koheve pas komuniste, si dhe mbas leximit me vemendje te librit, jam e mendimit qe mendja e njeriut nuk mund t’i imagjinoje dhe me teper nuk mund ti kuptoje apo spjegoje realisht vuatjet e pashembullta dhe torturat fiziko-psiqike aq tronditese qe grate trimeresha dhe tejet besnike shqiptare perjetuan. Une dhe kushdo qe tenton qe te reflektojne mbi keto ngjarje duhet te jemi te bindur se fjalet tona mbesin te thata dhe pothuajse imagjinime qe jane shume larg realitet, ngjarjeve si dhe perjetimeve te perjetuara aktualisht nga grate e persekutuara. Jam e bindur se nje nder qellimet kryesore te autorit Gjon Kacaj ishte dhe mbetet deshira qe lexuesi te inspirohet, dhe nete njejten kohe te preket nga vuatjet tragjike te gruas shqiptare. Ne nje menyre te fshehur port e kjarte ai leshon britmen duke thene: Falni, por morr harroni se cfare ndolli me gruan shqiptare gjate kohes komuniste.

Eshte e kjarte se kampet e perqendrimit dhe burgjet e shumta ne Shqiperi kane qene sprove e pamohueshme e qendrimit heroik te gruas shqiptare, e sidomos asaj katolike. Nana e Ndreke Pjetrit simbolizon kete vuajtje dhe njihere e pergjithmone verteton se gruaja katolike ne vecanti qendroi dhe vazhdon te qendroje besnike Zotit dhe kombit. Ato dhane jeten por vehten dhe kombin nuk e mposhten.

Duke lexuar librin “Fal, por morr harro” ne nje menyre te qete dhe bindese lexuesi ballafaqohet me vuatjet e vuatjeve, me dhimbjen e dhimbjeve, dhe me ofshamen e ofshamave me tronditese te mijera e mijera nanave, motrave dhe bijave besnike shqiptare gjate stuhise ogurzeze komuniste. Ky fenomen i vuatjeve dhe persekutimit te gruas gjate kesaj periudhe te erret te vendit tone eshte trajtuar nga shume autore te tjere. Mirepo, Zoteri Kacaj ne liber sjell nje rast te vecante ne rredhana te vecanta dhe me nje domethenie te posacme. Per kete arsye ka vlere te vecante.

Une si nane dhe si bije shqiptare tronditem, me thene me At Gardinin, me duket se me leshon zemra kur paramendoj apo mundohem ti rikrijoj dhe rijetoj mundimet dhe vuatjet e femres shqiptare ne shtetin burg apo kamp perqendrimi komunist shqiptar. Mos e thashte Zoti qe te perseriten.

Sistemi dhe ideologjia komuniste, pjelle e mallkuar sllavo-ruse, e bente gruan shqiptare te jetonte, te ndihej, te mendonte, dhe te shprehej porsi te ishte mashkull. Kjo jo vetem se ishte nje tendence deformuese por ishte nje akt brutal kundra vete natyres njerzore, e drej per se drejti, kunder natyres se gruas shqiptare, qe donte te jetonte dhe te mbetej ashtu si Zoti e kishte krijuar: grua e ndershme dhe e denjte.

Mirepo ky ideal e kjo deshire e flakte ju mohua per pese dekada sepse komunistet kishin qellim dhe ishin betuar, deri diku edhe duke ia arritur qellimit, qe trupin e gruas shqiptare ne nje ane, dhe mendjen e saj sebashkut me ndjemjet, ne anen tjeter, si dhe vlerat themelore t’i asgjesojne.

Por, jo! Ata si cdohere u ndeshen ne trimereshat e maleve, heroinat e bjeshkeve, dhe martiret e qyteteve te tri konfesioneve fetare, te cilat me qendrimin e tyre krijuan dhe ndertuan keshtjellajt e rrezistences heroike anti-komuniste ne tere Shqiperine.

Ato pranuan te perjetojne ferrin, zjarrin pervelues, deri edhe vdekjen duke mos iu dorzuar djallit komunist dhe duke mbrojtur deri ne piken e fundit te gjakut te tyre, vlerat dhe idealet e larta te familjes dhe te gruas fisnike shqiptare.

Libri, te cilin po e promovojme, te autorit Gjon Kacaj sjell disa figura te njohura dhe te panjohura deri me sot te ketij lloji. Per hir te kohes poi a le lexuesit qe secili ne menyre te vet t’i zbuloje, kuptoje e perjetoje.

Imzot Frano Illia, ish arqipeshvi metropolitan i Shkodres, i pari pas renies se rregjimit te zi komunist, duke qene nje nga mbesat e tij, na thoshte: Komunistet, mbajeni mend, jane te pabese, jane te pa fe, dhe nuk kane karakter njerzor. Edhe kafsha ka dhimbje per kafshen ne vuatje dhe dhimbje, por jo komunisti shqiptar. Per ta vuatjet e “armiqve te popullit” ishin kenaqesi dhe krenari argetuese. U trete fara!”

Me thoshte axha Frana, “gjate viteve ne burgun e Burrelit me mundonte gjithehere “psehja” e torturave te papershkrueshme te shkaktuara nga vete vllaznit tone. Nuk mund ta kuptoja si eshte e mundur qe vellau-vellaut e vellau –motres t’ia shkaktoje gjith ato vuatje.”

Te nderuar pjessmarres, nuk deshiroj te behem emicionale por ju them te verteten se e njejta pyetje me rendon ndergjegjen edhe mua dhe jam e sigurte se rendon ndergjegjen e zemren cdo nenes shqiptare sot. Pse? Pse ndolli cfare ndolli? Pse?

Duke perfunduar mendimet e mia lidhur me vuatjet e gruas shqiptare ne rregjimin komunist po citoj nji nga plejadat e martireve te shumte shqiptar At Zef Pllumin, autorin e njohur te vepres “Jeto vetem per me trugue”, te cilin pata fat ta njihja personalisht, qe thote: “Komunsitet ishin nje bande huliganesh, gjakpires, te pa Zot, te pa bese, e te pa ndere, sadista qe i neveriteshin edhe qenit ne rruge, e jo ma njeriut te ndershem, apo gruas se paster autoktone shqiptare.”

Le te shpresojme, le te lutemi, dhe le te veprojme me te gjitha fuqite tona qe e kaluara aq e dhimbshme dhe aq tronditese e gruas shqiptare, e pershkruar ne kete dhe te tjera botime, me kurre mos te perseritet. Gruaja shqiptare ka qene dhe do te mbetet, me ndihmen e Zotit, mbrojtesja dhe rojtarja me besnike e te gjitha vlerave shpirterore dhe njerzore te cilat e bejne njeriun shqiptar, te vertete shqiptar. Ajo ka pase dhe pergjithmone le ta kete si model dhe si mrojtese Te Lumen Nene Tereze, e cila shpirterisht dhe psiqikisht perjetoi dhe shijoj helmin komunist duke e ndare ate nga nana e dashur Dranja dhe nga motra Ageja.  Pervjetori i kalimit te Nenes Tereze ne jeten e amshuar le te behet vjetori celebrimit te gruas se re shqiptare. Ju faleminderit ne vemendje dhe njehere pergezoj autorin Gjon Kacaj!