Ja çfarë shkruante revista “Time”, një javë pas prishjes së marrëdhënieve Shqipëri-Rusi

Sfida ndaj Hrushovit, afrimi me Kinën dhe klima politike në vendin tonë

22 dhjetor, viti 1961
Duke akuzuar me zemërim se Shqipëria po mban “me qëllim marrëdhënie të rënduara me Bashkimin Sovjetik,” javën e kaluar Rusia urdhëroi ambasadorin e saj në Tiranë që të mbledhë plaçkat dhe të kthehej në shtëpi. Nga ana tjetër, ambasadori i Shqipërisë ishte urdhëruar më parë nga Moska, ndërkohë që të dy vendet shkëmbyen akuza të ndërsjellta se u janë përgjuar ambasadat. Kjo ishte hera e parë që dy vendet e kuqe ndërprenë marrëdhëniet diplomatike.
Prishja e marrëdhënieve me Bashkimin Sovjetik
Që nga Kongresi i 22-të i Partisë, kur Hrushovi denoncoi publikisht Shqipërinë për kundërshtimin e saj të anti-linjës së Stalinit, vendi i vogël ka qenë zëvendësues midis Moskës dhe Pekinit të cilët kanë luftuar me njëri-tjetrin. Formalisht duke u prishur me Shqipërinë, Hrushovi është duke përhapur lajmin se ai nuk do të pajtohet me Pekinin. Ndërkohë ai është duke i detyruar kinezët e kuq që ose ti vijnë tek thembra ose të zgjerojnë publikisht ndarjen. Ndërkohë. Shqipëria vazhdon të sfidojë Moskën si enklavë e fundit e stilit komunist stalinist. Gjetkë në Evropën komuniste, bustet e dikurshme familjare dhe imazhet janë zhdukur. Por vizitorët e fundit në Shqipëri, sidomos një grup gazetarësh gjerman, gjetën ende fotografitë e vjetra të Stalinit në një mjedis shkatërrues të Ballkanit. Në kryeqytetin Tirana, sheshi i gjërë Skënderbej krenohet me uniformat e bardha të tre policëve të trafikut rrugor, por për ta nuk ka ndonjë trafik që ta drejtojnë. Shumë policë të armatosur rëndë me mitraloz dhe ushtarë bëjnë roje para ministrive dhe ambasadave, në cepat e rrugës, në parqe, para dhe prapa hoteleve. Roje të tjera, të armatosura me mitralozë, ruajnë rezidencat e zyrtarëve të lartë të Kuq për ti mbrojtur ato nga “admiruesit shumë entuziastë”.
Sigurimi i Shtetit
Përveç njerëzve me uniformë, Tirana është e mbushur edhe me njerëzit e veshur me rroba civile të Sigurimit, policia sekrete e Shqipërisë, e cila është e njohur për “metodat e marrjes në pyetje” të cilat variojnë nga përdorimi i gjarpërinjve helmues në një kafaz tek goditja elektrike kur i burgosuri përpiqet të drejtohej apo të ulej. Sipas një studimi të Kombeve të Bashkuara, 80.000 prej 1.700.000 qytetarëve të Shqipërisë u hodhën në kampet e përqendrimit në mes të viteve 1945 dhe 1956, dhe 16.000 prej tyre vdiqën atje. Pranverën e kaluar, një duzinë e ushtrisë shqiptare dhe oficerë të marinës, u procesuan në një sallë gjyqi të improvizuar në kinemanë “Partizani” të Tiranës, si pro komplotistë sovjetik. Ata u shpallën fajtor dhe u pushkatuan nga një skuadër pushkatimi. Për turistët e rastit, Sigurimi dukej më shumë komik se vdekjeprurës. Toga të tëra të njerëzve të Sigurimit gjurmonin dy e nga dy secilin nga vizitorët e huaj. Çdo përpjekje për të biseduar me një shqiptar rezultonte që ai të përfshihej në rrezen e dëgjimit të një agjenti të sigurimit. Një turist në plazhin e Durrësit arriti të shmangte edhe hijen e tij duke notuar përtej linjave të lejuara për të ndaluar një vajzë shqiptare me bikini. Vajza, duke shkelur ujin tha: “Unë do të doja të kisha një bisedë të gjatë me ju, por ju duhet ta dini se në këtë vend kjo është e pamundur.”
Diktatura e Enver Hoxhës
Vizitorët rrallëherë kanë zbuluar tendencën e ndonjë shqiptari për të kritikuar qeverinë, apo prapambetjen vendit dhe Sigurimi nuk është arsyeja e vetme. Tradicionalisht krenarë, të dyshimtë ndaj të huajve, të mbushur me një besnikëri klanore, shqiptarët i përgjigjen ankesave në lidhje me vendin e tyre me zemërim të madh. “Kjo është rruga,” do të belbëzonte një shqiptar i mesëm. “Ju duhet vetëm të na kuptoni ne.” Kjo lloj sedre e njëjtë kombëtare shfaqet vazhdimisht nga bosi i kuq Enver Hoxha, dhe përfaqëson pjesën më të madhe të forcës së tij. Shqiptarët kanë një prirje mesdhetare për fjalime ekstravagante dhe akuzuese, dhe Hoxha është i njohur edhe nga armiqtë e tij si një mjeshtër i kësaj mënyre oratorie. I gjatë dhe i pashëm, me flokë të trasha, Hoxha tërheq duartrokitje të stuhishme për fyerjet e tij ndaj Hrushovit. Fotoja e Hoxhës është suvatuar mbi çdo mur në vend. Profili i tij dominon njësitë monetare të Shqipërisë, leku, dhe në mbledhjet e Komitetit Qendror komunist (shumica e të cilëve janë të lidhur me njëri-tjetrin dhe bosin e kuq nëpërmjet lidhjeve të gjakut ose martesave) Hoxha flet nga një podium i zbukuruar, me një bust të vetvetes nga prapa. Ashtu si vendi i tij, Hoxha është plot me surpriza. Në vend që të jetë një injorant, një udhëheqës i ashpër malsor, ai është një ish-mësues dhe ishte bir i përkëdhelur i një tregtari të mirë mysliman. Megjithëse ai ka mentalitetin e një banditi, sjellje e tij është ajo e një borgjezi të kulturuar dhe reflekton arsimimin e tij në universitetet e Francës dhe Belgjikës. Gjatë Luftës së Dytë Botërore, Hoxha mori udhëheqjen e një grupi gueril komunist dhe jo vetëm që pastroi Shqipërinë nga pushtuesit italian, por eliminoi edhe guerriljen rivale. Nga 14 anëtarët e Komitetit të parë Qendror, Hoxha është i vetmi që ka mbijetuar.
Prapambetja e Shqipërisë
Regjimi i tij stalinist ka bërë pak për ekonominë e prapambetur të Shqipërisë. Pak rrugë të shtruara dhe disa ndërtesa të mëdha janë relike të pushtimit italian. Nuk ka makina private ose autobuzë; shqiptarët udhëtojnë nga njëri fshati në tjetrin me gomar ose në kamionë të hapur. Hekurudha është vetëm është 70 km e gjatë, dhe porti kryesor në Durrës mund të shkarkojë vetëm një anije. Kontrasti më evident është midis varfërisë së masave dhe luksit grotesk të elitës komuniste. Nuk ka asnjë rrugë të mesme midis karrocës me gomar të fshatarit dhe Mercedesit me shofer. Toka bujqësore është pothuajse plotësisht e kolektivizuar, dhe shumica e fshatarëve paguhen praktikisht me një lek dhe një premtim. Tirana ka një transmetues televiziv që transmeton në një total prej 200 filmash e vendosur nga ana e zyrtarëve të partisë. Punëtorët shqiptarë kanë vrima në pantallonat e tyre me pjesë gome të vullkanizuar, por në “klasën e re” burrat veshin kostume të tipit italian, dhe vajzat kanë fustane koktejlesh.
Lidhjet me Kinën
Teknikët satelitor sovjetik janë zëvendësuar nga ekspertët e kuq kinez që prej prishjes së marrëdhënieve me Moskën. Kinezët merrnin të njëjtat pagat të ulëta si bashkëmoshatarët e tyre shqiptarë dhe me zell kalonin kohën e tyre të lirë duke studiuar gjuhën e vështirë amtare, por shumica e shqiptarëve ksenofobë i konsiderojnë si diçka e dalë nga një kopësht zoologjik. Filma kinez shfaqen në kinematë e shumta të hapura (një vizitor komentoi se Shqipëria ka “filma për këmbësorët”), dhe në errësirë studentët shpesh fishkëllejnë me bilbil propagandën e rëndë. Shqipëria ka sfiduar më shumë se njëherë fqinjët gjigant nga Roma, Perandoria Bizantine e deri tek pushtuesit turq. Edhe nën komunizëm duket se nuk ka humbur asgjë nga talenti i saj i vjetër. Por, nëse Enver Hoxha do t’ia hedhë apo ajo, kjo nuk varet prej atij, por mbi vendimet që merren në Kinën e Kuqe të largët. Pra çështja nuk është nënshtrimi i Shqipërisë tek Hrushovi, por tek Pekini. Për momentin, Hoxha vazhdon të denoncojë Hrushovin si një tradhtar të marksizmit, ndërsa Pekini i Kuq shpalli se: “Shqipëria do të qëndrojë gjithmonë si një gjigante në pararojën e kampit socialist të Evropës Jugperëndimore.”

Detaje

Sipas një studimi të Kombeve të Bashkuara, 80.000 prej 1.700.000 qytetarëve të Shqipërisë u hodhën në kampet e përqëndrimit në mes të viteve 1945 dhe 1956, dhe 16.000 prej tyre vdiqën atje. Pranverën e kaluar, një duzinë e ushtrisë shqiptare dhe oficerë të marinës, u procesuan në një sallë gjyqi të improvizuar në kinemanë Partizani të Tiranës, si pro komplotistë sovjetik.Por vizitorët e fundit në Shqipëri, sidomos një grup gazetarësh gjerman, gjetën ende fotografitë e vjetra të Stalinit në një mjedis shkatërrues të Ballkanit. Në kryeqytetin Tirana, sheshi i gjerë Skënderbej krenohet me uniformat e bardha të tre policëve të trafikut rrugor, por për ta nuk ka ndonjë trafik që ta drejtojnë.