POEZIA E ZEF PERGEGES, SHPREHJE E THELLË E IDENTITETIT SHQIPTAR            

                           Përcjellje për librin me poezi “Lundra e lotit”

          Prej disa kohësh, libri më i fundit poetik “Lundra e lotit” i poetit, publicistit e studiuesit Zef Pergega, më ka mbërthyer në një lojë të çuditshme, kristalinё ndijimesh, përthyerjesh dhe vibrimesh poetike nga më të epërmet. Këtë mund t’a bëjë vetëm poezia e vërtetë, e gatuar në muzat e shpirtit, në shqisat tepër elegante të një prej autorëve shqiptarë, ndër më prodhimtarët e tre dekadave të fundit. Miku im i hershëm Zef Pergega, u shfaq fuqishëm në publicistikë dhe letërsi, në vitet tetëdhjetë të shekullit të kaluar, si një nga zërat më të veçantë, që shpejt u shndërrua në një pikë referimi për talentin, përkushtimin dhe guximin e pashoq, për t’i kumtuar të vërtetat përmes një rebelizmi letrar dhe gazetaresk, në një mënyrë tejet të veçantë dhe impresionuese. Gazetaria e kohës në Shqipëri, kishte tashmë edhe një zë ndryshe, krejt ndryshe nga çfarë ishim mësuar të shihnim në natën e gjatë të dimrit komunist. Pergega nisi të përmendej në qarqet gazetareske, si një prej shembujve më antikonformistë të kohës, duke u bërë një pikë referimi për brezat e gazetarëve, që do të vinin më pas. Gazetari i ri Zef Pergega la gjurmët e tij të padiskutueshme plot dritë, në shtypin qendror të Tiranës, përkundër territ të konformizmit të kohës. Nuk është rastësi që në fillimet e viteve nëntëdhjetë, Pergega u bë një prej zërave më potentë të gazetës “Koha Jonë” dhe më pas, i Agjencisë Telegrafike Shqiptare. Ai botoi qindra e qindra shkrime, reportazhe, intervista dhe opinione, që përcollën dritë tek shqiptarët, që sapo kishin lënë pas një nga diktaturat më të egra në të gjithë lindjen komuniste. Kjo gjë, sigurisht, që ka patur kosto të mëdha për njërin nga talentet më inspirues të kësaj periudhe. Zgjatimet e sistemit të djeshëm komunist, tashmë të ulura në kolltukët e shtetit shqiptar, sigurisht, që nuk do t’ia falnin krijuesit skrupuloz Pergega, guximin për të denoncuar pandërprerë fenomenin e deformimit të demokracisë në Shqipëri.

            Mes peripecive, luftës për mbijetesë, plagëve të shpirtit dhe ndërgjegjes, qё nuk pranon të përkulet, Pergega mbërrin në SHBA, që do të bëhej më pas, atdheu i dytë i tij. Me një erudicion dhe pëkushtim të jashtëzakonshëm, përmes sakrificave të një emigranti, me mallin sfilitës për familjen dhe Shqipërinë, ai lufton, për lirinë e tij dhe të bashkëkombësve te vet, lufton për dinjitetin e atdheut, duke ecur në gjurmët e korifenjve të mëdhenj të shqiptarizmës, që i dhanë dritë vendit të shqipeve, me kontributet e tyre nga përtej atlantikut. Sot, Zef Pergega është autor i rreth 30 librave publicistikë, studimorë, historikë dhe letrarë dhe enciklopedik pёr shqiptarёt pёrtej diellit. Një pjesë të mirë të tyre, i gjen sot në bibliotekat e shtetit amerikan, si demokracia më e madhe në botë. Për shumë lexues të tij, Përgega është publicist. Për disa të tjerë, studiues. Dikush e përcakton atë si një akademik, ndërsa unë do ta konsideroja me bindje të plotë edhe si një poet kumbues të kohës tonë. Pergega sipas meje, është poet, që për nga ritmi të kujton Lermontovin, nga ironia plot elegancë të sjell ndërmend George Orwell, ndërkohë për nga themeli i muzës dhe gjuhës së mprehtë, të sjell para syve Gjergj Fishtën. Këto impresione më vijnë ndërmend pasi lexoj me një frymë në kompjuterin tim librin e tij më të fundit me poezi “Lundra e lotit“. Faleminderit mik i mirё i fjalës shqipe, Pergega!

         Kisha vite pa e përdorur, madje dhe pa e dëgjuar, fjalën e bukur ilire “lundër”. A nuk të jep kjo fjalë, një përmasë tjetër të lirisë së shpirtit njerëzor?! Po, madje më tepër! Kjo fjalë të fton të ngjitesh në lundrën plot lot të kaltër të poetit dhe të lundrosh bashkë me të, ndër vise që ai i njeh kaq mirë. Metaforat që gurgullojnë si katarakte ende të pazbuluara të pafundësisë poetike, janë një veçanti që e shndërrojnë autorin në një prej zërave më potentë të poezisë bashkëkohore. Ai luan me shqipen e princërve të dheut të arbrit, përmes njё elegance deri në drithërimë, duke eksploruar në gjetjen e motiveve dhe përsihatjeve, nga më të skajshmet. Ashtu siç dhe gjuha shqipe, nuk i përfill fjalët e huaja, ashtu dhe lundra e poetit Pergega, e bërë me drurin e vjetër të lisit të fisit të vet arbnor, nuk fut ujë, por lundron e sigurtë drejt brigjeve ende të pashkelura të magjisë poetike.

        Poezia e Pergeges është mbi të gjitha, një shprehje e identitetit të thellë shqiptar dhe njё kumt i fortё pёr lirinё. Jam i sigurt dhe i lumtur që lexuesi shqiptar i poezisë, do të pajtohet me këndvështrimin tim, ndaj poezisë së këtij poeti. Brenda fletëve të librit të Pergeges është dhimbja dhe dashuria, forca dhe besimi, njeriu dhe shpirti, nëna dhe biri, malli dhe kuraja, shpresa dhe fati, rruga dhe pengu. Në libër është piktura reale dhe njëkohësisht sureale e atdheut tim, atdheut tënd, atdheut të poetit. Një libёr, si gjeografi e fatit njerëzor, dje sot dhe nesër. Kjo është një poezi, që do të udhëtojë bashkë me kohen. Ashtu si dhe koha nuk di të ndalet kurrë, ashtu edhe poezia e Pergeges është nisur, për të mos u ndalur asnjëherë, sipër  një lundre, që humbet horizonteve të largët, në kërkim të fatit të radhës. Ne, lexuesve nuk na mbetet tjetër, vetëm të kundrojmë në horizont, këtë lundër magjike lotësh dhe t’i urojmë fat, këtij lundërtari të pazakontë të poezisë! Urime pafund dhe lundrim tē mbarë, poeti dhe miku ynë Zef Pergega!

                                                                                             Marash Mirashi

                                                                                          Poet, gazetar RTVSH

                                                                                               Tiranë, Maj 2021

Pellazg…

Shtatё kate

Nёn Dhe

Zjarr shqiptari

Nё zemёr ke

Veç nё shqiptari

Nё zërin tim e nё zёrin tёnd

Shpirti i kombit ёshtё njё shpend!

T’U KERKUE BREGUN TIM

Nё fёmijёri ёndrrat

Luanin sysh me vezullimet e detit

Me shkopin e dritёs

E shkrova emrin, nё Ranёn e Hedhur

Nё kёmishёn blu tё veles

Nё Shёngjin me shenjtёri tё vjedhur

Dallova magjinё e viteve tё jetёs

Njё pёr njё orakujt binin

Si njё termet brenda vetes

I ri ndodha mbi bankinё

…aty

Anijet mes furtunёs

Klithnin, etjen pёr hapёsirё ta shuanin

I preka me dorё vitet, ishin gurё

I mata, u bёnё mur

Hapa krahёt

M’i ndezi njё pishtar nё unur

Gjurmёt, hije tё shpёrndara

Me vallёn e çetave tё nimfave

I lashё nё Nimpheum

Shenjat e mia flakё regёtinin

Buzёt e kripura tё detit

Zjarrit tё tyre i fryenin

Liqen lotёsh m’u kthye malli

Valё, qё s’ka formё e as masё

Shkumё zbardhoj thellёsive

Kam etje pёr ajёr

Qiell e kam hapёsirёn blu

Fundin e thellё tokёs, nga ku u gёrmuam

Bregdetin tim nё planetin e syve

Spirancёs litar hekuri, zjarr zjarrit

Me notin e pёrqafimit kёrkoj

Frymёn e fundit mes tyre tё frymoj!

LIRIA E SHPENDEVE

Alfabeti i pashkruar i cicërimave

Zogjtё çukisin me tё gjitha gjuhёt e botёs

S’kanё arkivole

Mbi ajёr i mbajnё vorrёt

Nёse diҫka na ka mbetur, nё skajin e iluzioneve

Veç liria e tyre ёshtё hapёsirё qё nuk korret

Nё krahё tё pemёve i thurin çerdhet

Pa marrё lejen e shteteve

Jeta e tyre e pa privuar nga ligjet

Tё patundura as nga tёrmetet

Korale-korale qielli, pёr ta ёshtё njё valle

Ylberit ia rrёmbejnё ngjyrat

Pёr t’u dukur,… mbi baltёn e dheut

…pёr bukuri, mё tё bukur!

Vetem njё herё luten nё foltore

Sa herё lindin e vdesin shqiptarёt

Ikja jonё s’ёshtё magji e tyre

..krrau-krrau, si njё korb!

Sikur ne tё fluturonim

 Mjerё perandoria juaj, o zogj!

ANA TJETER E TE NJEJTES ANE

Ana tjetёr e tё njëjtës anё

Ҫel bёrllok nё bёrthamё

Ana tjetёr e tё njejtёs anё

I hap… nuk rrin nё kambё

As njёherё s’i kreh flokёt

Me bisht tё hijenit i pёrzien kohёt

Rrypi i kalines e tёrheq

Nё unazё tё dorёs, fytyrё dreq

Ana tjetёr e tё njëjtës anё

Lumit tё paqtё, pushon dielli

I vё diga

Vetёn t’a ndriçojё me drita

Ana tjetёr shpёton nga njё lot

Pjesa tjetёr e tё njejtёs anё

E lirё tё mbretёrojnё mbi skllavёrinё

Ana tjetёr e tё njetёs anё

Ushqen ujkun e zi

E blen famёn, kur gёrryen

Brenda vetёs njeriu e njerёzimi

Ke tё zgjedh nё zgjedhё?!

Njёra pjesё vuajtja e tё tjerёve

Djall me brirё, kur nderohet

Veç e veç, dy frymёmarrje

Njёra me krenari mali qëndisur

Tjetra, mrekullinё e ёndrrave ndalon     

Shkojnё tё dyja, si trupi e hija

Njё buzёqeshje dy pikёpytje

Njёra e çelur, tjetra e kopsitur!

LISAT E CEMIT

Lisat e Cemit mbi shkёmbinj

Hёna me gjysmën, ballёt ua stёrpiku

Orakujve tё heshtur nё Dodonё u ngjajnё

Rrathёt e tyre fytyra kreshniku

Me kumtet e Zeusit

Shfaqen mbi madhёshtinё e Trieshit, Grudёs e Traboinit

Murgj tё lashtë, ku thyhen rrufetё

 Manastiri i tyre, thesare rrёnjё bardhё

Pёrmbi krye, retё, si vela tё grisura

Gjinjve të zanave, nis rritja

Nё njёrin breg shkulma drite

Nё tjetrin, njё shkrepje syri

Rreth njё ndjenje lind njё dashuri

Honeve rrёzohen buzёt mbi valё

Shpirti kalaron qiellit, si ujvarё

Varka e harruar lyp limanin e qetё

Rremat nga larg vozit njё varkëtar

T’i shtrij krahёt rreth yllit lisianё

Nё gjoksin, qё gulfon

Ngultaz zjarrin e mallit me zjarr t’a rrok

Qirinj ndezur lisat mbi Cem

Plisi i malёsorit mbi krisma

Flakёron njё gen

Prilli i ardhjes nё jetё

Nё lisat e Cemit

Gdhend stinёn e pritjes!

NE KODREN E FILETES NE BERZANE

A ka mbet shenj i tё djeshmes.

Nё dёrrasat e lumit tё vdekjes?!

Dikush e shkeli me çizme satani

Noton shpirti, leckave tё mitologjisё

T’ue e mjekue plagёn nё varkёn e lotit

 Tё dalё nё breg, e tё ngjitet sa tё marrё shteg

Mes trilleve tё mjelmave

Buzё varrit tё tё parёve

Kalikoc e marr vetёn

Qё njё shkёndi tё vetёndizet

Janё shembur kryqat, o njeri

Kush ka mbet gjallё prej jush

Mos u fshihni nё qeli tё zakonit

Si bufi agut nё mёngjes

Vozit me rremat e amanetit

Edhe ti shpirt i braktisur nёse ke besё

Dashuria rron nё farёn shpresё!