Rrjedha ringjallëse e poezisë së Pjetër Jakut

Agron Tufa

Tekstura poetike e poetit Pjetër Jaku është e mbrujtur me melodi të thjeshtë, si këngëzim më vete, për vete, si të fërshëllyerit në një fragment udhe mes fushës, kur po ngryset, apo mes një pylli me lisa. Motivi lind natyrshëm, i beftë, si t’i shkrepet, për qejfin e vet, dhe në kulmin e qashtërsisë. Por gjithmonë, në zemrën e motivit, ashtu, organikisht e pa sforco, hapet njëfarë misteri, rrotullohet një enigmë, dhe çatis rrëmbimthi një shestim i vjetër, një brengë a një peng, që e ka gozhduar qenien e poetit me një habi të shtangët. Ai nuk e rëndon materien e lëndës poetike me asociacione të lodhshme libreske. Dëgjohen shpesh si frymojnë pauzat, si regëtin nervi i poezisë:

“Heshtja ma tendos shqetësimin /Si përplasja në breg e valëve…”

Enciklopedizmi dhe maniera për erudicion janë sëmundje që nuk e prekin rrjedhën e qetë të idileve, peisazheve, lirikave tëdashurisë apo nostalgjisë së topografisë ku u end fëmijëria me mitet dhe legjendat e saj. As llojin e poezive stigmatizuese. Por, në fakt, alergjia ndaj erudicionit demonstrativ nuk nënkupton pasurinë dhe referencat e shumta të kulturës amtare dhe universale në poezinë e Pjetrit. Pjetri është poeti i çlirimit të subjektit nga pesha e pengjevetë veta. Lira e tij lëshon vetëm tinguj të besueshëm dhe në melodikën e ritmikën e saj, vërshon zëri i adoleshentit-burrë dhei burrit-adoleshent, që sheh, mendon, ëndërron e filozofon me poatë habi të freskët e infantile, sikur t’i ketë zbuluar gjësendet përherë të parë:

Brenda syve të mi ka vdekur një kuptim

Që nuk thërret të djeshmen, as mendon për nesër

Apo për ndjesi të tilla:

Kur të preka m’u zgjua

Vetëm një deshirë

Të mbillja trëndafila

Në një kopësht të mirë!

 

Dy lloje të vargut e dominojnë thurimën poetike të Pjetër Jakut: vargu i rimuar, me kadenca ritmike herë si transfigurim i fermentit popullor, herë si jone e melos tradicional, klasik e neoklasik; dhe vargu i lirë i bardhë, si shestim meditativ, me ndonjë rimë a ritmikë spontane. Në të dyja format ka një unitet emotiv konseguent në kundrimin e botës: nostalgjia e pamort e një bote që iku, u largua dhe brenga që një pjesë e botës (ajo më brengosësja) nuk ndryshoi dot. Kjo sjell pezmatimin dhe kreshpërimin e subjektit lirik. Së këndejmi, kemi shpesh shpërthime shpirtlënduese, të cilët në fakt përbëjnë një grup më vete të ashtu quajtura stigmatizuese. Motivet e këtyre poezisve kryesisht përcillen përmes distancës së ironisë, paradoksit e groteskut. Duket se raportet e brengës së vjetër të poetit dominohen nga raportet e tij me atdheun, imazhin e të cilit e bart nëpër botë herë si një plagë të hapur, herë si një “dhimbë krenare”, por edhe si mallkim. Pafuqia përballë përkeqësimit të vazhdueshëm kalon nga ironia në satirë, tashmë përmes çromantizimit të traditës, siç është parodia mbi vargjet e Çajupit:

Shqipëtar, mos rri, po zhduku sa më parë,

Në Evropë, në Amerikë, në Australi!

Veç atje do jeshë e ndjehesh si shqip’tar,

Veç atje jeton më mirë se në Shqip’ri!

 

Pjesë e këtij zhgënjimi tronditës janë poezitë për vendlindjen e braktisur. Poezia përshkallëzohet në Të paktën, pak!  një elegji depërtuese vajtimi nën peshën dërrmuese të alienimit. Poezia për fshatin e braktisur të lindjes kalon në metonimi, që përfshin krejt atdheun – më saktë, atë pjesë të gjallë të kujtimeve, që tashmë janë shndërruar në shenja të zbrazëta:

E bash aty ku ngrohu globin

Dashuria e një ofshame

Thurin rrjeta për të ftohtin

Mijëra fije merimange.

 

Poezitë e Pjetër Jakut janë të ngarkuara me diç të papërballueshme njerëzore në metamorfozën dhe tëhuajësimin e vet; por, njerëzore, tejet njerëzore, mbeten timbri, zëri i zvargur, intonacioni mirëbesues intim. Ato janë të ngarkuara me peshën e padurueshme të kohës, me fuqinë rrënuese të saj. Me atë se çfarë bën koha me njeriun më vrapin e saj shfytyrues. Por poeti ka rrjedhën e lumit të vet ringjallës, sikundër se është i shenjuar për regjistrimin e ekzistencës se vet në këtë rrjedhë. Për këtë e ka lënë veten peng poeti, si blatim i bukurisë dhe Logosit, ashtu siç thonë vargjet e Pjetër Jakut:

Më ka mbet mendja peng /Prej shumë vjetësh, /Në moshën kur marrin Zjarr fjalët!

Tiranë me 10 shtator, 2019

 

“ Të paktën, pak!” – nje thirrje origjinale e revoltes shpirterore

 

Nikoleta Kovaçi

 

“Te pakten, pak!” – asht poezia që sjell një frymë të veçantë në goditjen e dukurive që kanë zanë vend në gjithë shoqërinë shqiptare. Metafora e gjallë, që sillet në kufij qiellorë, duket si një shkëputje përjetësie nga gjithçka që ka kapur për fyti vendin e lindjes së autorit. Një klithmë e pashoqe origjinaliteti vjen në një sërë poezish të këtij vëllimi, ku fshikëllehet abuzivizmi në tërësinë e tij në Shqipëri. Marrja e këtij motive, që duket se rrok fatalitetin e qenies që jetën brenda kufijve, por edhe fatin e atyre që kanë ikur larg, sjell një varg të fuqishëm, që me natyrshmërinë e vet të jep, jo vetëm mësim, por edhe kurajo për të mundur të keqen, nisur nga vetja. “Te pakten, pak!”– asht` i gjithi revoltë, shpirt, ndjenjë dhe mendim! Asht’ poezia për mallin-malin, fjalën- ardhjen, ikjen-pritjen, zogun-korbin, lisin-prirësin… Pjetër Jaku me këtë vëllimm poetik i sjell lexuesit shqiptar kthjelltësinë e një bote shpirtërore të rrallë, me një përkushtim të pashoq për ndryshimin e fatit të kombit. Poezia e tij, veç mjeshtërisë dhe stilistikës, i bën nder letërsisë shqipe, konkretisht për origjinalitetin me të cilin shikon dhe trajton atë çka asht’ sot kryefjala e marrëmendjes sonë kombëtare!

Tirane,12 shtator 2019

 

 

 

PEISAZH

 

 

 

Peisazhe të çoroditura

Në perëndimin mendjemadh

Një konvertim rrezesh

Gati – gati zjarr

Në rrotullim të përjetshëm

Nga unë tek ti, nga ti tek unë

Duke i shtuar galaktikes

Planete pa fund !

 

 

 

LEVIZJE

 

 

 

Çerpikët e lisave

Nuk u mbyllen asnjëherë

Ata ngjiteshin lartësive

Me krye në humnerë!

 

Me urinë e gurëve

Ku pishat  kishin rrënjët

Nje tufë bredhash

Si kalorës  mjekërgjelbër

I printe drejt dritës

Udhëtimit tim

Të verbër!

 

Një pishë kockëfortë

Lëshonte rrënjë në mua

Duke më bërë

Një Promete natyror,

Kur rrokesha me vitet

Pa i takuar

Në shekullin tim shkëmbor!

 

Me emrin tim jam ndeshur

Udhëtimeve të drites…

 

… E SHKRUAR SOT ! 

Udhë të zvogëluara si shtigje
trembin imagjinaten time,
Ndërsa zmadhohen në ngjitje!
Male ngarkuar me pisha, shkëmbinj,
kroje e burime në levizje
Përshkojnë përfytyrimin tim
Duke parakaluar qiellit,
Kërrusur nga pesha e varreve
Tuj e ndrru ngjyrën sipas mendjes tone,
Një pyetje më vjen si rrufeja:
A e dinë ku shkojnë?!

Zjarre që fluturojnë në hapsiren blu
Hipërbola brilante të gjysheve të mënçura,
Qeshje gurgulluese të fëmijëve të shenjtë,
Lule që me hapsirën bashkëudhëtojnë,
Ngjitur pas deshires tonë;
A e dinë ku shkojnë?!

Fjalë shpuese si plumbi
Ngarkuar me lojna kobzeza
Me kryqe, minare e varreza
Jashtë logjikës së secilit prej nesh
Tek secili prej nesh veprojnë
Dhe unë serish pyes veten:
A e dinë ku shkojnë?!

Ura të kërrusura, ngarkuar me trena të rëndë
Mbi shina që arrinë në zenith, deri në fundin
E veshtrimit tone,
Ngarkuar dëng me dashuritë tokësore
Me shpejtësinë e dritës vrapojnë
Përherë më vjen e vetmja pyetje:
A e dinë ku shkojnë?!

Zëri ynë
Në një sekond përshkon fundin e botës,
Degjimi po ashtu
Sytë ia falem imagjinates
Në të gjitha mënyrat udhëtojnë dashuritë
Nga fjala te prekja, të nisura nga sytë
Asnjëherë me të njëjtin ton
E, unë për këto s’e bëj pyetjen:
A e dinë ku shkojnë!

Të gjithë e kemi një qiell të përbashkët
E të gjithë e shohim njëlloj
Imagjinaten s’e burgos asnjë ligj
Kur vetëm dhimbjet qëndorjnë
Peng i gjoksit tonë!

Dashuria, miliarda vjet e vjetër
Ma heq të drejtën të bëj pyetje tjetër!

 

14 Shkurt 2017

 

 

MUNGESE FRYMEZIMI

 

 

Ka muaj që  fletët e mija

Kanë mbetur të bardha

Përrenjë të shtrembër

Vallëzojnë në luadhet

E gjelbërta…

Vezullojnë rrufe të kobshme

Në një kohë të plevitur.

Flladeve të penguara nga majat

U mungojnë flokët

Ndërsa unë

Hedhur në greminën e fjalëve

Po dukem tëpër i dobët

Hutimit të brigjeve

Për të gjetur një varg!

 

Krojet më bëhën shokë!

 

 

ATEDHEU IM 

Renkon i rënduar nga mbretëri shushunjash

Trupit tënd të plagosur i kanë dhënë

Dhimbje fjalimesh të ndërtuara gënjyeshëm,

Si rrugët e vrara të fshatrave të plakur,

Të lëna përgjysëm!

 

Helmuara nga këmbë e duar të pista

Të  gjarpërinjëve politikë

Mbjellur si droga në të gjitha

Pjesët e trupit tënd me shumë ligësi

Me ndalimin e lirisë  ma të madhe;

Të dashurisë për ty!

 

Mbretëri pa krye që i drejton fitimi

Dhe i mbyt dielli i përkohshëm i parasë,

Ku monedhat e florinjta mbinë

Nga çdo bimë e helmuar, që toka ime po rrit,

Njerëzit e vendit tim kanë lindur në dritë

E po vetvaren në errësirë,

Prej qeverisjes së “mirë”!

 

Për një llampë të ndezur nga shumica.

Ndërsa për mijëraa llampadarë që ndizen

Pa u fikur kurrë, shteti s’ka gjuhë, as sy!

Një llampë sa një mushkonjë për

të ushqyer një fëmijë,

të burgos, të vetvret, të çmend, të nxjerr në rrugë

nga ca ligje për disa që u mungojnë trutë!

 

Kur në kaptinat e maleve , të rruara nga lisat

për bimë bolshevike fluturojnë helikoptera,

të na mbrojnë nga drogimi me një ligësi mendjemadhe,

pse indiferenca e çative nuk i vret,

qoftë edhe për një bletë që merr arratinë

si një ushtri fisnike, nga mosdurimi i përrallave

qeveritare për ligjëshmërinë e të bërit shtet!

Mjerë bletët që ikin nga lulja e vet, nga vendi vet

Ngarkuar me friken që diku larg kanë me dekë!

Politikanët si gjarpërinjët, të lënë lëkuren në dorë

E ngjiten shtigjeve të mashtrimeve, për një karrigë!

Ata s’i kapë fjala , as plumbi i turpit për ç’po

I bëjnë vendit tim!

Premtimet t’i lidhin litar në fyt,

Atyre s’ua vret ndjenja sytë!

 

 

TE PAKTEN, PAK …   

Të paktën më dërgo pak qetësi

Këtë natë bubullimash pa shkak

Një tufë më fjalë të ëmbla m’i dërgo,

Të paktën, pak!

 

M’i nis dy tri vetëtima si të tuat

I meritoj dy tri puthje, i kam hak

Dy tri shpresa i pres sonte,

Të paktën, pak!

 

M’a nis një lajm të mirë nga Shqipëria

Jo veç fyrje, vrasje dhe gjak

Çdokush si unë pret më tepër

Por, të paktën pak!

 

Gusht, 2014

 

 

 

Interferencë

 

 

Moshën ma preu një lule

Zjarr u bë udha ime

Zjarr syri im.

Eca mbi flakë

E vitet u bënë dritë

Gjoksi im u bë digë!

Një lum i rrëmbyeshëm

Përshkoi damarët e mi

Brenda  brinjëve

Rrotullohej një dallgë

Që zjarr ma bëri

Fytyrën e zjarrtë!

I vetmi që e bëra

Ylberin të flasë

I vetmi që i mora

Krahët e tij,

Për t’i fshehur

Ne gji.

Në gjoksin tim,

Skicova udhën

E damarve.

Por, ishte e

Pamundur

Që balli

Të m’u pri

Zjarreve!

 

 

 

NATE 

 

 

Sa shumë i ngjanë

Shpritit të  ish mikut tim,

Që fluturoi në

Madheshtinë hipërbolike

Të mediokërve…

Në turravrapin e vet

Sikur shkel mbi njerëz,

Mbi drita

Edhe mbi diellin vetë!

Sa keq që s’e din

Fatëziu i pafat

Problemin që ka

Me qiell- token  e vet…

Sa keq,

Nëse shumë herë i takon

Të lutet e të lahet,

Në lumin e keqësisë

Së pashprestë!

 

 

VETETIMA PA EMER     

 

 

Se nga erdh’ një bubullimë

Ç’dreqi e pru në vesht’ e mi

Para saj ca vetëtima

Se ç’m’u bënë zjarr në sy

E, askund  nuk pati re!

Krejt tavani i kullës time

Sikur kishte rënë përdhe!

Sipër meje, poshtë meje

Po jetoja në dy kohë

Një kur gjyshja më k’shillonte

Një kur unë u bëra gjysh

Bubullima ka tani

Vetëtima at’heher’ kish

Kroi i kulles mbi oborr

Nuk u ndal asnjë moment

Tanimë unë s’kam shtëpi

Unë nuk kam tani askënd

Gjithësecila bubullimë

Ka një emër veç te unë

Vetëtmiat janë pa emër

Sepse janë ato aq shumë

Unë i ndez të gjithë

Shkëmbinjtë

Tërë përrenjtë

I vë në gjumë

Po s’jetova veç një ditë

Në bregoren ku kam lind

Do të bëhëm bubullimë

N’kry t’atyre që do lë

Ndaj, unë dua që tani

Të marr rrugen për atje….

Ku vallëzojnë vetëtimat,

Bubullimat bëjnë muzikë

Po mbaroj për të rilindur

Siç më thosh nëna,

nga brinjtë!

 

NGJITJE      

 

 

Varem  mjegulles që puth Munellen

I dehur si dita në mëngjes

Sikur të kisha fjetë me hënën

Nga  froni ëndrrën mos ta zbres!

 

T’u ngjitem pishave gjer në majë

Mbi degë të bredhave të fle

Mbi supe natën do ta mbajë

Të mos pendohem për këtë.

 

Një ditë vere do trokas

Në gjoksin tim, ndoshta që nesër

Gjinkalla kokën do ta plasë

Në gjoksin zjarr të Munellës!

 

Të dehur ketrat nga bim’sia

Kur gurët nata s’i përgjumë

Do ndalen krojeve të jeshilta

Duke kërcyer udhë pa udhë!

 

Do t’i kreh pishat frymë e lehtë,

Kur merr Munellën për t’u ngjit

Nuseve në mëndje se ç’u shkrep

Ta shpallin shtratin  Republikë!

 

 

TRADHETARET

 

 

Për hiçgjë i merr 23 thikat e Brutit.

Për një dekoratë, 30 monedhat e argjend’ta

që mori Juda,

T’i gjuajnë si plumba në fytyrë,

që ti të mos keshë,

qoftë edhe një lirë!

Judes, pabesia do t’i verë litarin në fyt,

Brutin do ta çojnë në ferr

si vrasës dhe si besëshkelë…

Pastaj, si Vidkun Quislingu

Më miku do të bëhët krah

me armikun tend,

për një ditë pushtet.

Ndërsa, Hanssen-janët

do të durojnë me vjet

për të shitur

çka njeriu s’e shet!